موز بزرگترین گیاه گلدار علفی جهان

 

موز، میوه ای برای هر گروه سنی

 

درخت موز در واقع بزرگترین گیاه گلدار علفی در جهان است که به طور متوسط 20 تا 25 فوت ارتفاع دارد. انواع مختلفی از شکل و اندازه موز وجود دارد. مشخص شده است که موز از نظر علمی و سنتی دارای خواص درمانی است. به عنوان یک رژیم غذایی، موز منبع غنی از کربوهیدرات و یکی از میوه های بسیار دوست داشتنی و پر فروش در سراسر جهان است.

 

موز از گیاهان متعلق به جنس Musa است که دارای توزیع گسترده ای در سراسر جهان بویژه در مناطق گرمسیری است. این میوه بومی کشورهای هند، استرالیا، آمریکا، اروپا، چین و کشورهای آسیای جنوبی است. رنگ این میوه به رنگ سبز، زرد، قهوه ای یا قرمز است. درختان این میوه، می توانند در طیف گسترده ای از خاک رشد کنند و به دلیل قیمت پایین و ارزش غذایی مغذی، میوه بسیار محبوبی است.

 

مصرف موز برای هر گروه سنی مناسب است و به همین دلیل یکی از مهمترین محصولات غذایی جهان است. هندوستان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان موز در جهان است. این گیاه در بین هندوها به عنوان سمبل باروری شناخته می شود. محصولات فرآوری شده از این میوه مانند چیپس، پوره، مربا، ژله، آب میوه، شراب و حلوا است. پوست این درخت، برای ساخت وسایلی مانند کیف، گلدان و غیره استفاده می شود.

 

درخت موز در حدود 120 کشور جهان رشد می کند. کل تولید سالانه جهانی این میوه، 86 میلیون تن است. هند با تولید سالانه حدود 14.2 میلیون تن در جهان در تولید این میوه پیشرو است. سایر تولید کنندگان برجسته این میوه ی با ارزش عبارتند از: برزیل، اکوادور، چین، فیلیپین، اندونزی، کاستاریکا، مکزیک، تایلند و کلمبیا است.

 

 

روش کاشت موز

 

روش کاشت موز بر اساس روش دو خط پاتا (Pata) انجام می شود. در این روش فاصله بین دو خط 0.90 تا 1.20 متر است. فاصله ی گیاه تا گیاه بعدی 1.2 تا 2 متر است. با توجه به این فاصله، هزینه آبیاری قطره ای کاهش می یابد. تحقیقات اخیراً نشان می دهد که با نگه داشتن فاصله کاشت در 1.8*1.8 متر، این میوه با کیفیت خوب و یکدسته حاصل می شود.

 

کاشت گودال معمولاً در سیستم کشت باغ موز انجام می شود. به طور معمول اندازه گودال مورد نیاز 5/. متر است. چاله های آماده شده برای کشت، به مدت 15-20 روز در معرض تابش خورشیدی بایستی قرار بگیرند تا تمامی حشرات، بیماری های ناشی از خاک و هوادهی، قبل از پر کردن دوباره با خاک از بین برود. در خاک های قلیایی شور که pH بالاتر از 8 است ، مخلوط گودال با ترکیب مواد آلی و آهک بایستی اصلاح می شود. نهال ها و پا جوش این گیاه در مرکز گودال کاشته می شوند و خاک در اطراف آن جمع می شود. خاک اطراف گیاه به آرامی فشرده می شود. از کاشت عمیق این گیاه بایستی اجتناب شود و مزرعه بلافاصله پس از کاشت تمام درختان آبیاری می شود. ریشه و پاجوش قبل از کاشت در محل اصلی، در محلول 5/0٪ مونوکروتوفوس و باوستیستین (1/0٪) قرار می گیرد. به این دلیل که ممکن است پاجوش های درخت موز به بعضی از عوامل بیماری زا و نماتد آلوده باشند. این روش کاشت، به دلیل سن متفاوت و اندازه پاجوش، محصول دهی از آنها یکنواخت نیست و برداشت این میوه، طولانی تر می شود. بنابراین، کشت کلونال در شرایط آزمایشگاهی، یعنی کشت بافت گیاهان برای کاشت موز توصیه می شود. چرا که این کاشت سالم، عاری از بیماری و رشد میوه ی این درختان یکنواخت است.

 

گل این گیاه

 

 

گونه های کشت شده موز

 

از نظر تجاری، موز به انواع میوه، انواع دسر و آشپزی طبقه بندی می شوند. انواع آشپزی آنها دارای میوه های نشاسته ای است. ارقام مهم شامل کوتوله کاوندیش، روبوستا، مونتان، پووان، نندران، موز سرخ، نیالی، صفد ولچی، بصری، آرداپوری، رستلی، کارپوروالی، کارتالی،گراند ناین و غیره است. نوع میوه ی آن نسبت به سایر ارقام دیگر زرد یکنواخت با ماندگاری و کیفیت بهتری است.

 

 

کوددهی و ریز مغذی های درخت موز

 

موز به مقادیر زیادی مواد مغذی احتیاج دارد، که غالباً بخشی از آنها توسط خاک تأمین می شود. نیاز به مواد مغذی با توجه به نوع خاک و کشور متفاوت است. این مواد عبارت از کود دامی (FYM)، پتاسیم(K)، فسفر (P) و نیتروژن(N) است. به طور سنتی کشاورزان بیشتر از اوره و کمتر از فسفر و پتاس استفاده می کنند. اوره در سه یا چهار دوز تقسیم و استفاده می شود. سوپر فسفات منبع اصلی فسفر این گیاه را تشکیل می دهد. البته در خاکهای اسیدی، سوپر فسفات سه گانه یا فسفات دی آمونیوم توصیه می شود. فسفر در زمان كاشت در دوز منفرد استفاده می شود و مقدار P₂O₅ به نوع خاك بستگی دارد و بین 20 تا 40 گرم متغیر است.

 

نوع سبز آن

 

پتاسیم به دلیل نقش آن در عملکردهای حیاتی، در کاشت درختان موز ضروری است. این عنصر ذخیره نمی شود و در دسترس بودن آن تحت تاثیر دما است. بنابراین تأمین این عنصر به طور مداوم در مرحله پرشدن این میوه لازم است. مصرف آن در دو بخش، در طول فاز رویشی و بخش میوه دهی توصیه می شود. تاثیر کلسیم از طریق اثر متقابل آن با N ، P و K در خاکهای اسیدی با از استفاده از دولومیت (Mg₂CO₃) و سنگ آهک (CaCO₃) به عنوان اصلاح خاک در باغات این میوه متداول است. بنابراین برای تولید میوه های مغذی غنی از پتاسیم، موز به کمی خاک اسیدی احتیاج دارد. pH خاک بایستی در حدود 6-7 باشد. اگر خاک قلیایی باشد، مخلوط گوگرد برای کاهش pH ایده ی مناسبی است. استفاده از مواد ترکیبی(ZnSo40.5٪)، (FeSo₄ 0.2٪)،(CuSo₄ 0.2٪ )،(H₃Bo₃ 0.1٪) در 3 و 7 ماه بعد از کاشت درختان موز، به افزایش عملکرد و کیفیت میوه این درختان کمک می کند.

 

 

آبیاری درختان موز

 

موز یک گیاه همیشه سبز و دارای ریشه های کم عمق است. در نتیجه به مقدار زیادی آب برای افزایش باروری نیاز دارد. نیاز این گیاه به آب، 1800 - 2000 میلی متر در سال است. در زمستان، آبیاری در فواصل 7-8 روز انجام می شود، در حالی که در تابستان باید با فاصله 4 تا 5 روز آبیاری صورت بگیرد.

 

 

درخت موز در گلدان

 

رشد درخت موز در گلدان به دلیل کمبود فضا یا آب و هوای سرد آسان است. یک درخت موز میوه هایی را در گلدان به طور پراکنده به بار می آورد. بسیاری از گونه های این گیاه، تبدیل به گیاهان خانگی عالی می شوند که نیازی به مراقبت زیادی ندارند و خیلی سریع رشد می کنند.

 

انواع درختان موز کوتوله می توانند بین 2 تا 4 متر رشد کنند. در حالی که درختان معمولی این گیاه می توانند تا 15 متر نیز رشد کنند. انواع گونه های کوتوله ی این درخت را می توانید در داخل خانه پرورش دهید.

 

درختان موز در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان رشد می کنند و به همین دلیل آنها عاشق آفتاب، گرما و رطوبت کامل هستند. اگر این درخت را در گلدان پرورش می دهید، بایستی آن را در محلی نگه دارید که اکثر روز نور خورشید را دریافت کند اما ترجیحاً از باد در امان باشد. خاک شنی که سرشار از مواد آلی و کمپوست است، گزینه ی خوبی برای خاک این گیاه در گلدان است.

 

 

 

رطوبت و کود گیاه موز در گلدان

درخت موز عاشق رطوبت است. به طور مرتب و عمیق آن را آبیاری کنید. در تابستان، هر روز گلدان را آبیاری کنید. ممکن است حتی در هوای بسیار گرم، دو بار در روز به آب احتیاج داشته باشد. خاک برای رشد این گیاه بایستی به طور یکنواخت مرطوب نگه داشته شود. در فصل زمستان آب دهی را کاهش دهید.

 

گیاه موز سطح رطوبت بالای 50٪ را ترجیح می دهد. برای افزایش رطوبت اطراف گلدان، گیاه را روی یک لایه سنگریزه در یک سینی پر از آب قرار دهید. وقتی دما به زیر 50 درجه فارنهایت پایین آمد، این گیاه رشد خود را متوقف می کند و نیازی به آبیاری و کوددهی نیست. قبل از شروع زمستان، مالچ سنگین را انجام دهید و برگها را هرس کنید و تا بهار و گرم شدن هوا، گلدان را در یک اتاق گرم و روشن قرار دهید.

 

موز گیاهی است که به سرعت رشد می کند و برای رشد کامل نیاز به مواد مغذی دارد. وقتی کود نیتروژن را دریافت کند، سرعت رشدش سریعتر می شود. زمانی که درخت موز در گلدان به اندازه کافی بزرگ و بالغ شده و زمان میوه دادن آن رسیده است، به آن به طور مرتب کود 15: 5: 30 بدهید تا بارور شود.

 

 

آفات و بیماری های درخت موز

 

موز در مقابل بیماری ها مقاوم است اما اگر برگ های آن قهوه ای رنگ و لبه برگها خشک شده است، این به معنی آب دهی بیش از حد است اما اگر برگهای این درخت زرد شده باشد، به دلیل کمبود مواد مغذی در گیاه است. برخی از آفاتی مثل شته موز ممکن است به گیاه موز حمله کند. این آفات را می توان به راحتی با استفاده از سموم دفع کرد.

 

دو رنگ زیبای موز

 

 

ارزش غذای موز

 

100 گرم از موز خام حاوی 105 کالری، 75٪ آب، 23 گرم کربوهیدرات و مقادیر کمتری پروتئین است. موز سرشار از ویتامین ها به ویژه ویتامین های گروه B و حاوی مقادیر مختلف ویتامین های A ، C ، D و K است. همچنین منبع خوبی از پتاسیم، فسفر، آهن، فسفر، مس، سلنیم، کلسیم و منیزیم است. آنتی اکسیدان‌هایی مانند بیوتین، دوپامین، کاتچین و کاروتنوئیدها را داراست که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند. این میوه به راحتی هضم می شود ، عاری از چربی و کلسترول است.

 

 

خاصیت میوه موز

 

موز حاوی ترکیباتی است که به عنوان ضد دیابت، ضد فشار خون، آنتی اکسیدان، ضد میکروبی، ضد ویروسی و ضد قارچ، ضد اسهال و همچنین ضد سرطان شناخته شده است. این میوه، دارای حاوی 41 درصد ویتامین B6 است و حدود یک چهارم از نیازهای روزانه ویتامین B6 بدن را تامین می کند، در نتیجه خوردن این میوه، به افزایش تمرکز کمک می کند. همچنین این میوه، حاوی تریپتوفان است (اسید آمینه ضروری در تولید سروتونین) که به شخص کمک می کند تا خلق و خوی‌اش را بهبود بخشد و احساس خوشبختی کند. مصرف این میوه، بین وعده های غذایی، به کاهش بیماری صبحگاهی در زنان باردار کمک می کند زیرا باعث تقویت سطح قند می شود و ویتامین های مورد نیاز مادر و جنین در حال رشد را فراهم می کند.

 

میوه با ارزش برای میان وعده

 

از آنجا که موز سرشار از فیبرهای غیر قابل هضم (سلولز و آلفا گلوکان ها) است می تواند به بازگرداندن فعالیت طبیعی روده کمک کند و اسهال را درمان کند. همچنین این میوه، روده بزرگ را برای جذب مقادیر زیادی آب مجبور به حرکات منظم طبیعی می کند. این خاصیت به دلیل غنی بودن پکتین در این میوه است که توانایی جذب آب را دارد. هم چنین این میوه، منبع فوق العاده غنی از فروکتوالیگوساکارید( fructooligosaccharide) است. این ماده، توسط باکتری های پروبیوتیکی در روده بزرگ تغذیه می شوند. این باکتری های مفید ویتامین ها و آنزیم های گوارشی را تولید می کنند، که توانایی بدن را در جذب مواد مغذی بهبود می بخشند، به علاوه فروکتوالیگوساکارید، نه تنها تعداد باکتری های پروبیوتیکی را افزایش می دهد، بلکه توانایی بدن را در جذب کلسیم نیز افزایش می دهد.

 

 

خواص درمانی موز

 

تمام قسمتهای گیاه موز دارای کاربردهای دارویی است. گلهای این گیاه، در درمان برونشیت و زخمها کمک می کند. برگهای جوان این گیاه در درمان سوختگی و سایر آسیب های پوستی قرار می گیرند و به عنوان یک کمپرس سرد برای سوختگی یا زخم عمل می کند. پوست و برگهای آن برای درمان اسهال و برای معالجه زخم های بدخیم نیز استفاده می شود.

 

برای مقابله با اختلالات روده مانند زخم میتوان از موز استفاده کرد. موز یکی از معدود میوه هایی است که بیماران دارای زخم معده می توانند با خیال راحت آن را مصرف کنند. این میوه اسیدیته آب معده را خنثی می کند و از این طریق با پوشاندن پوشش معده، سوزش زخم معده را کاهش می دهد. این خاصیت به دلیل فلاونوئید و لوگو سیانیدین موجود در این میوه است که موجب افزایش چشمگیر ضخامت لایه مخاطی معده می شود.

 

درمان زخم و خراش پوست با این میوه

 

پتاسیم را می توان در انواع میوه ها، سبزیجات و حتی گوشت ها یافت، با این وجود، یک موز تنها 23٪ پتاسیم مورد نیاز روزانه بدن را فراهم می کند. پتاسیم در عضلات مصرف می شود، این ماده به حفظ عملکرد مناسب عضلات کمک می کند و از اسپاسم عضلانی جلوگیری می کند. علاوه بر این، پتاسیم می تواند به کاهش فشار خون در افراد کمبود پتاسیم کمک کند. تحقیقات نشان داده است که فشار خون در افرادی که روزانه دو موز به مدت یک هفته می خورند 10٪ کاهش یافته است. پتاسیم همچنین خطر سکته مغزی را کاهش می دهد. بعلاوه، پتاسیم به بدن کمک می کند تا مایعات و الکترولیت های متعادل را در سلول حفظ کند.

 

 

خواص موز برای کودکان

 

پودر موز به عنوان اولین غذای کودک استفاده می شود. همچنین این میوه، بهترین غذای جامد برای نوزادان معرفی شده است. یک موز پوره شده یک غذای کودک بسیار ساده و سالم است. این میوه دارای مواد معدنی و ویتامین های لازم برای رشد کودکان است. به علاوه، موز به راحتی هضم می شود و به ندرت باعث ایجاد واکنش های آلرژیک می شود. موز بخشی از رژیم غذایی BRAT است، رژیم غذایی که بسیاری از پزشکان برای کودکانی که از مشکلات دستگاه گوارش بویژه اسهال را بهبود می بخشد، توصیه می کنند. مطالعه اخیر نشان داده است که مصرف این میوه و آب سیب، خس خس در کودکان کاهش می دهد.

 

موز با داشتن 3 گرم فیبر، می تواند سهم بسزایی در مصرف روزانه فیبر داشته باشند. غالباً اطلاعات متضاد در مورد عدم دادن موز به كودك مبتلا به يبوست وجود دارد. دلیل این امر تا حدودی به رسیدن موز بستگی دارد. موزهای کمتر رسیده باعث یبوست می شوند.

 

این میوه، بهترین غذای جامد برای کودکان

 

 

روش خشک کردن موز

 

دو روش برای خشک کردن موز در خانه وجود دارد: یکی به روش طبیعی با نور خورشید و روش دیگری با استفاده از فر است. در روش اول، موزهای زرد رسیده و سفت را انتخاب کرده و پوست آنها را جدا کنید و به ورقه های نازک خرد کنید. اگر می خواهید جلوی قهوه ای شدن موزها را بگیرید، موزهای خرد شده را درون آب میوه های سرشار از ویتامین C از جمله لیمو، آناناس یا زغال اخته قرار دهید.

 

موزها برش داده شده را سپس روی سینی چیده و در جای کاملا آفتابی قرار دهید. هر دو روز یکبار، طرف دیگر موزها را بچرخانید تا رطوبت آنها کاملاً از بین برود.

 

میوه خشک شده ی آن نیز بهترین میان وعده است.

 

 

خشک کردن موز در فر

 

برای خشک کردن موز با استفاده از فر اجاق گاز، ابتدا فر را با تنظیم درجه حرارت پایین گرم کنید. در حین گرم کردن، موزها را برش داده و آماده کنید. اگر مقدار زیادی موز خشک خواهید کرد، لازم است آنها را در آب لیمو یا آب آناناس خیس کنید تا از تغییر رنگ آنها جلوگیری شود. برش های موز را در سینی فر قرار دهید. در صورت تمایل می توانید چاشنی دیگری نیز اضافه کنید. خشک شدن کامل آنها ممکن است 1 تا 3 ساعت طول بکشد.

 

خشک کردن موز یکی از راه های حفظ این میوه بدون از بین رفتن مواد مغذی و طعم آن است. چیپس های موز خشک خانگی نسبت به موزهای خشک که در بازار فروخته می شوند، میان وعده های سالم تری هستند. موزهای خشک شده ی خود را در یک ظرف درب بسته نگه دارید. به این ترتیب، همیشه می توانید میان وعده های غذایی سالم بخورید.